Công ty chứng khoán là gì?

Đầu tư chứng khoán là một chủ đề luôn được rất nhiều người quan tâm và cách đơn giản nhất để tiếp cận thị trường là thông qua các công ty chứng khoán. Tuy nhiên với những nhà đầu tư nghiệp dư không phải ai cũng am hiểu hết về hình thức này. Do đó trong bài viết này chúng tôi sẽ giải thích cho bạn hiểu công ty chứng khoán là gì, cũng như các vấn đề xoay quanh công ty chứng khoán.

Công ty chứng khoán là gì?

Theo quyết định số 27/2007/QĐ-BTC, công ty chứng khoán là một tổ chức có tư cách pháp nhân hoạt động kinh doanh chứng khoán, bao gồm, một hoặc toàn bộ hoạt động như:

• Môi giới chứng khoán
• Tự doanh chứng khoán, bảo lãnh
• Phát hành, tư vấn đầu tư chứng khoán

Còn theo quy định tại khoản 1 Điều 2 Thông tư 210/2012/TT-BTC thì:

Công ty chứng khoán là doanh nghiệp hoạt động kinh doanh chứng khoán, thực hiện một, một số hoặc toàn bộ các nghiệp vụ: môi giới chứng khoán, tự doanh chứng khoán, bảo lãnh phát hành chứng khoán, tư vấn đầu tư chứng khoán.

Điều kiện thành lập công ty chứng khoán

Các công ty chứng khoản chỉ được phép thực hiện nghiệp vụ chuyên về chứng khoán nếu như có thể đáp ứng đủ các điều kiện về vốn điều lệ như sau:

• Tư vấn đầu tư: 10 tỷ
• Môi giới chứng khoán: 25 tỷ
• Tự doanh chứng khoán: 100 tỷ
• Bảo lãnh phát hành chứng khoán: 165 tỷ
• Tự doanh chứng khoán phái sinh: 600 tỷ
• Môi giới chứng khoán phái sinh: 800 tỷ
• Phát hành chứng quyền: 1000 tỷ

Đồng thời các mô hình công ty kinh doanh chứng khoán được cấu thành bởi các yếu tố như sau:

Đối với công ty cổ phần

Các yếu tố cấu thành để công ty cổ phần có thể bắt đầu vận hành hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực chứng khoán bao gồm:

Vốn điều lệ chia dưới dạng cổ phần và chia thành nhiều phần bằng nhau.

• Các cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân có tiềm lực tài chính với số lượng cổ đông ít nhất từ 3 người trở lên và không giới hạn tối đa số lượng.
• Các cổ đông có thể tự do chuyển nhượng cổ phần để thoái vốn
• Các cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về khoản nợ cũng như nghĩa vụ cần phải thực hiện khi đã quyết định góp vốn vào công ty
• Công ty chứng khoán có quyền phát hành, bán ra thêm nhiều cổ phiếu để huy động thêm vốn từ nhà đầu tư.

Đối với công ty trách nhiệm hữu hạn

Còn một công ty trách nhiệm hữu hạn cần phải có những điều kiện như:

• Thành viên công ty chịu trách nhiệm chính về các khoản nợ, nghĩa vụ doanh nghiệp trong phạm vi số vốn cam kết đóng góp
• Công ty trách nhiệm hữu hạn không được phát hành cổ phiếu ra thị trường

Vai trò của một công ty chứng khoán

Đối với doanh nghiệp

Bên cạnh tính chất của một doanh nghiệp chuyên về vấn đề tài chính. Vai trò của công ty chứng khoán là giúp các doanh nghiệp có thể huy động vốn kinh doanh thông qua việc phát hành cổ phiếu vào các kênh chứng khoán.

Đối với nhà đầu tư

Các nhà đầu tư bắt buộc phải mở cho mình một tài khoản giao dịch chứng khoán tại bất kì công ty chứng khoán nào có mặt trên thị trường. Sau khi mở tài khoản thành công, các nhà đầu tư có thể tự do mua bán các mã cổ phiếu của riêng mình và thu lợi khi doanh nghiệp bán cổ phiếu kinh doanh có hiệu quả.

Tránh rủi ro khi giao dịch với công ty chứng khoán

Khi tiến hành tư vấn đầu tư chứng khoán trực tiếp cho khách hàng, các công ty chứng khoán phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về hoạt động của mình và bồi thường thiệt hại cho khách hàng nếu vi phạm các cam kết. Trong trường hợp thực hiện tư vấn cho doanh nghiệp trong việc niêm yết chứng khoán, các công ty phải chịu trách nhiệm liên đới về nội dung trong hồ sơ xin niêm yết. Tuy nhiên, vẫn có rất nhiều công ty chứng khoán lợi dụng những khe hở của pháp luật để tiến hành các hành vi tiêu cực mà nếu không cẩn thận các nhà đầu tư rất dễ gặp rủi ro.

Dưới đây là một số hành vi trục lợi phổ biến nhất có thể xảy ra tại các công ty chứng khoán:

Tư vấn vì lợi ích cá nhân

Do ý đồ cá nhân, công ty chứng khoán có thể sẽ tư vấn đầu tư không phù hợp với nhu cầu, khả năng tài chính và mục tiêu của khách hàng. Do đó, các nhà đầu tư cần nhận thức rõ ràng về những điều mình cần biết. Mỗi khoản đầu tư được tư vấn đều cần có lời giải thích cặn kẽ, gồm cả việc khuyến cáo các rủi ro.

Vi phạm quy định giao dịch công bằng

• Các hoạt động sau đây của các công ty chứng khoán bị xem là vi phạm những quy định giao dịch công bằng:
• Đề nghị thực hiện việc đầu cơ chứng khoán mà không xem xét tình hình tài chính của khách hàng và đảm bảo cho khách hàng bị rủi ro.
• Mở tài khoản khống thực hiện việc kinh doanh chứng khoán trái phép.
• Thực hiện các giao dịch ngoài thẩm quyền được giao.
• Đề nghị mua chứng khoán không thích hợp với khả năng chi trả của khách hàng.
• Các hoạt động lừa đảo (chẳng hạn như giả mạo và cung cấp không đầy đủ hoặc không cung cấp số liệu thực tế).

Giao dịch thái quá

Hành vi giao dịch thái quá có nghĩa là giao dịch thường xuyên và với số lượng lớn trên tài khoản của khách hàng nhằm mục đích nhận hoa hồng mà không nhằm đạt được các mục tiêu khách hàng đã đề ra. Đây là hành vi lạm dụng trách nhiệm uỷ quyền của khách hàng.

Một trong những biện pháp để ngăn chặn hành vi lạm dụng này là nhà đầu tư cần phải yêu cầu tất cả tài khoản mà mình uỷ quyền cho công ty chứng khoán phải được giám sát viên của công ty chứng khoán xem xét thường xuyên.

Vay và cho vay tiền hoặc chứng khoán

• Vay tiền và vay chứng khoán của khách hàng: Các công ty chứng khoán bị cấm vay tiền hay chứng khoán từ khách hàng trừ phi khách hàng là ngân hàng hay các tổ chức tài chính có chức năng thực hiện việc cho vay tiền và chứng khoán. Song nhiều công ty chứng khoán vẫn phớt lờ khi tiếp tục thực hiện hành vi này.
• Cho khách hàng vay tiền và chứng khoán: Các công ty chứng khoán cũng bị cấm cho khách hàng vay tiền hay chứng khoán.

Quy định này không áp dụng cho nghiệp vụ vay bảo chứng của các công ty chứng khoán hay việc các nhà môi giới chứng khoán cho vay theo nghiệp vụ thông thường.

Xuyên tạc

Các công ty chứng khoán có thể xuyên tạc, nói không đúng về bản thân hay về các dịch vụ của công ty mình đối với khách hàng tiềm năng. Do đó, theo quy định, công ty chứng khoán không được phép xuyên tạc về:

• Trình độ, kinh nghiệm và học vấn.
• Loại hình dịch vụ phục vụ khách hàng.
• Các loại phí.

Việc công bố không chính xác hay không công bố các sự kiện quan trọng liên quan đến những vấn đề trên cũng bị coi là xuyên tạc. Các nhà đầu tư sẽ phải khó khăn khi so sánh chất lượng dịch vụ giữa các công ty chứng khoán nếu họ không được cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác liên quan đến vấn đề chuyên môn.

Sử dụng các báo cáo, công trình nghiên cứu của người khác

Trái với quy định, nhiều công ty chứng khoán vẫn sử dụng các nghiên cứu phân tích hay đề nghị do cá nhân hay công ty khác tiến hành mà không công bố rằng các báo cáo này không phải do chính họ thực hiện. Công ty chứng khoán có thể sử dụng các kết quả nghiên cứu trong các báo cáo hay phân tích của người khác nhưng không được tự nhận rằng, các báo cáo, nghiên cứu đó là của mình khiến nhà đầu tư hiểu nhầm về họ.

Những điều nhà đầu tư cần lưu ý khi giao dịch với các công ty chứng khoán

Hãy yêu cầu công ty chứng khoán cho biết về tình hình thị trường hiện tại, các nhà đầu tư cũng có thể yêu cầu họ cung cấp các tài liệu về tình hình của các công ty niêm yết. Hãy quan tâm đến những quy định cơ bản về hoạt động của công ty và thị trường như giới hạn khoản tiền mở tài khoản, mức phí môi giới, biên độ dao động giá…

Cần thận trọng đối với những nhà tư vấn đầu tư cung cấp thông tin không khớp với các thông tin trong tài liệu. Trong trường hợp có nhiều điểm không giống hãy xin tư vấn dưới dạng văn bản về những gợi ý đầu tư và lý do đầu tư. Điều này sẽ hỗ trợ các nhà đầu tư trong trường hợp phát sinh các vấn đề sau khi được tư vấn.

Các công ty chứng khoán hứa hẹn lợi nhuận nhanh chóng và dễ dàng cũng là điều các nhà đầu tư cần cân nhắc Hãy nhớ là điều gì quá tốt, quá thuận lợi đều cần phải xem lại. Nên cân nhắc kỹ càng, nếu các nhà đầu tư còn băn khoăn điều gì hãy tìm lời khuyên của người tư vấn khác.

Đừng để bị thuyết phục dẫn đến những quyết định hấp tấp dựa trên các thông tin “nội gián”, thông tin “tuyệt mật”, “khả năng hợp nhất” hoặc “bị thâu tóm” hay những tin về “sản phẩm mới hấp dẫn”,…

Khi đầu tư vào chứng khoán, các nhà đầu tư nên hiểu rằng các điều kiện cấp phép do Uỷ ban chứng khoán nhà nước đặt ra là nhằm bảo đảm cho các công ty chứng khoán được cấp phép có đủ khả năng hoạt động trong lĩnh vực được cấp phép. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là các loại giấy phép do Uỷ ban chứng khoán nhà nước cấp sẽ đảm bảo tính trung thực đối với hành vi của người hoặc đơn vị được cấp phép hay chất lượng dịch vụ mà họ cung cấp.

Sau cùng, nhà đầu tư đến bất kỳ công ty chứng khoán nào cũng đều có thể dễ dàng được tiếp cận với những thông tin thị trường, những lời khuyên của các nhà môi giới, hoặc tư vấn của các chuyên gia… Nhưng đó là tại những thị trường lâu đời như phố Wall, Nhật, Hongkong. Còn tại thị trường chứng khoán mới và sơ khai như thị trường Việt Nam, các chủ thể hoạt động vẫn trong giai đoạn vừa làm vừa bổ sung và củng cố nên nhà đầu tư chưa thể đặt niềm tin tuyệt đối vào bất kỳ một định chế tài chính nào.